تحلیل رشد اقتصادی تحت شرایط اقتصاد دانش بنیان در کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (2009-2007)

در تعاریف کلاسیک اقتصاد گفته می شود اقتصاد علم استفاده از منابع کمیاب است، در حالی که امروزه با ظهور دانش به عنوان یکی از عوامل تولید، بحث کمیابی دیگر اهمیت پیشین خود را از دست داده است. آن چه کمیاب است توانایی استفاده از دانش به طریقی است که رشد و توسعه ی اقتصادی را تضمین کند، به همین علت اقتصاد دانش بنیان به عنوان جدید ترین چارچوب اقتصادی که در آن ایجاد، انباشت و بکارگیری دانش، نقش غالبی در ایجاد ثروت و رشد اقتصادی ایفا می کند، مطرح شد. مهمترین هدف اقتصاد دانش بنیان فراهم سازی محیطی است که در آن افراد جامعه بتوانند از دانش موجود در جهت افزایش آگاهی، خلاقیت و قضاوت و به بیان بهتر ارتقای سطح دانایی خود استفاده کنند، لذا اقتصاد های زیادی را می توان یافت که از دانش استفاده می کنند ولی تنها تعداد معدودی از آن ها، دانش بنیان تلقی می شوند. از این رو هدف این پژوهش، تحلیل رشد اقتصادی تحت شرایط اقتصاد دانش بنیان است. کشور های عضو سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان جامعه ی آماری انتخاب شده اند. دوره ی زمانی مورد بررسی سال های 2009-2007 است. برای هر فرضیه مدل مناسب به طور جداگانه تصریح و جهت پاسخگویی به فرضیه ها رهیافت داده های تابلویی استفاده شده است. مطابق با الگوی بانک جهانی به عنوان کامل ترین الگو در زمینه ی اندازه گیری اقتصاد دانش بنیان، شاخص-های مشوق اقتصادی و رژیم نهادی، نوآوری، فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش و توسعه ی منابع انسانی به عنوان مهمترین زیر شاخص های اقتصاد دانش بنیان برگزیده و بر مبنای این زیر شاخص ها، دو شاخص دانش و اقتصاد دانش تعریف شده اند. لذا به تحلیل رشد اقتصادی به ترتیب تحت تأثیر زیر شاخص ها، شاخص دانش و شاخص اقتصاد دانش پرداخته شده است. نتایج برآورد مدل اول حاکی از معنادار شدن تمامی زیر شاخص های اقتصاد دانش بنیان است، البته نوآوری، فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش و توسعه ی منابع انسانی (سرمایه انسانی) اثر مثبت و مشوق اقتصادی و رژیم نهادی اثر منفی بر رشد اقتصادی کشور های کنفرانس اسلامی داشته اند. در این میان فناوری اطلاعات و ارتباطات بیشترین و نوآوری کمترین تأثیر را دارند. نکته ی قابل ذکر دیگر، کمتر بودن ضریب اثر گذاری سرمایه انسانی نسبت به سرمایه فیزیکی است. همچنین نتایج برآورد مدل دوم نیز بیانگر اثر مثبت و معنادار شاخص دانش است. ضریب برآوردی هر چند اندک اما از دو عامل تولید مرسوم دیگر یعنی نیروی کار و موجودی سرمایه بیشتر است که تأیید کننده ی اهمیت در نظر گرفتن دانش به عنوان یک نهاده در فرآیند تولید و رشد اقتصادی است. در نهایت برآورد مدل سوم نشان دهنده ی تأثیر مثبت و معنادار اقتصاد دانش بر رشد اقتصادی است که می تواند بیانگر پتانسیل اقتصاد دانش بنیان به عنوان الگوی جدید رشد و توسعه ی اقتصادی برای کشور های عضو سازمان کنفرانس اسلامی باشد.